Szlak frontu wschodniego I wojny światowej
Beskid Niski, Pogórze Karpackie, Słowacja
Szlak frontu wschodniego I wojny światowej to inicjatywa 8 województw (łódzkie, warmińsko-mazurskie, podlaskie, mazowieckie, świętokrzyskie, lubelskie, małopolskie i podkarpackie), które tą inicjatywą chcą wypromować wydarzenia I wojny światowej na terenie Polski, poprzez ukazanie obiektów, miejsc, czy postaci związanych z walkami na tzw. froncie wschodnim. W tym celu właśnie wytyczono szlak tematyczny przebiegający przez wybrane obiekty i miejsca związane z wydarzeniami z lat 1914-1915. Na naszym terenie (Beskid Niski i Pogórza) są to głównie cmentarze po walkach o przełamanie grzbietu Karpat na przełomie 1914/1915, okazałe cmentarze powstałe po tzw. operacji tarnowsko-gorlickiej z maja 1915 roku, ale także np. muzeum PTTK w Gorlicach, które gromadzi zbiory związane z tymi wydarzeniami.
Jak wyżej wspomniano, szlak frontu wschodniego na interesującym nas tu terenie, jest pokłosiem wydarzeń, które miały miejsce w czasie I wojny światowej, a konkretnie na początku wojny, w latach 1914-1915. Wtedy to zwaśnione mocarstwa, które w XVIII wieku dokonały rozbioru Rzeczypospolitej, stanęły do wojny przeciwko sobie. Z jednej strony były to Austro-Węgry i Cesarstwo Niemieckie, a z drugiej strony carska Rosja sprzymierzona m.in. z Francją i Anglią.
Na interesującym nas terenie (Beskid Niski i Pogórze) wojna przyszła dość wcześnie, bowiem jeszcze w 1914 roku armia rosyjska parła szybko na zachód, zajmując znaczną część Galicji, zatrzymując się dopiero pod Krakowem, kiedy to w grudniu odparto jej ofensywę. Na wzgórzu Kaim (obecnie w granicach Krakowa) znajduje się obelisk upamiętniający to wydarzenie (zresztą jest to jeden z obiektów tego szlaku). Po zastopowaniu rosyjskiego "walca parowego" wojna przeniosła się w Karpaty, gdzie front ustablizował się na około pół roku. Wtedy to budowano umocnienia, trwały ostrzeliwania pozycji przeciwnika, a armia carska próbowała się wedrzeć w głąb monarchii habsburskiej, podczas których to działań toczyły się ciężkie zimowe boje o przełamanie głównego grzbietu Karpat.
Na wiosnę 1915 roku, po ciężkich bojach w Karpatach, gdzie nie raz armii rosyjskiej udało się wedrzeć na terytorium Austo-Węgier, sytuacja armii austro-węgierskiej była nie do pozazdroszczenia. Niemniej jednak sytuacja zmieniła się diametralnie na korzyść Austro-Węgier, kiedy to dzięki podjętej wraz z armią niemiecką ofensywie w maju 1915 roku, armia rosyjska została dotkliwie pobita i przepędzona daleko na wschód, nigdy później podczas tej wojny tu nie wracając. Ofensywa wojsk centralnych, o której wspomniałem, zaczęła się 2 maja, a w litereturze tematu zwana jest operacją gorlicką lub gorlicko-tarnowską, jako że własnie stąd ona ruszyła. Niestety zwycięstwo to zostało okupione znacznymi stratami w ludziach, zarówno po jednej jak i po drugiej stronie zwaśnionych armii. To właśnie po tych bojach na terenie Galicji Zachodniej utworzono cmentarze, często z olbrzymim nakładem środków, które dotrwały do dziś, zachwycając swoją formą architektoniczną, pokazując tym samym kunszt ówczenych architektów i budowniczych, ale i są świadectwem wielu tragedii ludzkich i przestrogą na przyszłość. Na wschód od Galicji Zachodniej także toczyły się ciężkie boje i też powstawały cmentarze, ale nie były już w swej formie tak zaawansowane architektonicznie i z takim rozmachem budowane. Najczęściej były to zwykłe ziemne mogiły, a po niektórych z nich niestety ślad już dawno zatarł czas i pamięć ludzka.
Szlak oznakowany jest w ten sposób, że przy głównych drogach, na skrzyżowaniach umieszczono drogowe tablice drogowskazowe koloru brązowego z białymi napisami i logiem szlaku, kierujące do poszczególnych obiektów, które znalazły się na jego trasie. Oprócz tablic drogowych, przy każdym obiekcie ustawiono tablicę informacyjną o nim w trzech językach, ze zdjęciami. Ponadto w niektórych miejscach, miastach, czy znanych turystycznych miejscowościach stanęły duże tablice informacyjne z przebiegiem szlaku.
Wykaz obiektów z Beskidu Niskiego i Pogórzy Karpackich
- Staszkówka – cmentarz wojenny nr 118
- Łużna (wzgórze Pustki) – cmentarze wojenne nr 123 i 122
- Gorlice – Góra Cmentarna: cmentarz wojenny nr 91
- Gorlice – Muzeum PTTK, ul. Wąska 7
- Małastów – cmentarz wojenny nr 60 na Przełęczy Małastowskiej
- Grab - cmentarz wojenny nr 4
- Grab - cmentarz wojenny nr 5
- Ożenna - cmentarz wojenny nr 3
- Krempna - cmentarz wojenny nr 6
- Desznica - cmentarz wojenny nr 7
- Nowy Żmigród - cmentarz wojenny nr 8
- Łysa Góra - cmentarz wojenny nr 9
- Wola Cieklińska - cmentarz wojenny nr 11
- Cieklin - cmentarz wojenny nr 13
- Cieklin - cmentarz wojenny nr 14
- Harklowa - cmentarz wojenny nr 15
- Osobnica - cmentarz wojenny nr 16
- Sławęcin - cmentarz wojenny nr 26
- Jasło - cmentarz wojenny nr 22
- Sieklówka - cmentarz wojenny nr 42
- Januszkowice - cmentarz wojenny nr 217
- Brzostek - cmentarz wojenny nr 223, 224, 225 (na cmentarzu parafialnym)
- Zawadka Brzostecka - cmentarz wojenny nr 226
- Dęborzyn - cmentarz wojenny nr 230
- Pilzno - cmentarz wojenny nr 236, 237 (na cmentarzu komunalnym)
Wymienione wyżej obiekty znalazły się na tym szlaku w pierwszej turze jego tworzenia. W następnym roku po jego powstaniu w woj. podkarpackim w Beskidzie Niskim i na Pogórzu dodano kolejne obiekty, już poza główną trasą tego szlaku, a nawet znalazły się tam też obiekty z przygranicznego terenu Słowacji (kraj preszowski). Są to:
- Cieklin - historyczny drogowskaz do cm. 14
- Cieklin - cmentarz nr 12
- Dębowiec - cmentarz nr 18
- Dukla - cmentarz wojenny
- Jaśliska - cmentarz wojenny (przy cmentarzu parafialnym)
- Jasło - cmentarz nr 36/37
- Jasło - cmentarz 23 (na cmentarzu komunalnym)
- Kamień nad Jaśliskami (tablica informacyjna w Jaśliskach)
- Komańcza - cmentarz wojenny
- Łupków - stacja PKP
- Wisłok Wielki - cmentarz wojenny
- Wola Cieklińska - cmentarz wojenny 10
- Zyndranowa - mogiła nieznanego Honweda (tablica informacyjna przy muzeum)
A oto obiekty znajdujące się na przygranicznych terenach Słowacji, w kraju (województwie) preszowskim, znajdujących się w Beskidzie Niskim i okolicy*:
- Bardejov - cmentarz
- Becherov - cmentarz
- Bodrużal - cmentarz
- Cernina - cmentarz
- Chotca - cmentarz
- Certizne - cmentarz
- Havranec - cmentarz
- Kamień - cmentarze i mogiły
- Korejovce - cmentarz
- Krasny Brod - cmentarz
- Krużlova - cmentarz
- Ladomirova - cmentarz
- Medzilaborce - cmentarz
- Mikova - cmentarze
- Niżna Polianka - cmentarz
- Palota - cmentarz
- Stebnik - cmentarz
- Swidnik - cmentarz, muzeum
- Vysna Polianka - cmentarz
- Vysny Mirosov - cmentarz
- Zborov - cmentarz
* Wykaz na podstawie folderu wydanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego
Pod tym linkiem znajduje się strona tego szlaku w województwie podkarpackim. Jest tam i opis, zdjęcia, filmik do obejrzenia, a nawet gra. Natomiast pod tym linkiem, znajdują się aplikacje mobilne tego szlaku w województwie małopolskim.
Kto chciałby poczytać więcej o działaniach pierwszowojenych na terenie Słowacji i o cmentarzach, które po nich powstały, to pod tym linkiem może to uczynić.
Dla lubiących bawić się w zbieranie odznak turystycznych, Oddział PTTK w Tarnowie ustanowił taką odznakę dla tego szlaku o nazwie: Szlak Frontu Wschodniego I Wojny Światowej w Małopolsce, a więc można ją zdobywać na terytorium województwa małopolskiego. Pod wskazanym linkiem znajduje się regulamin tej odznaki oraz wykaz obiektów wchodzących w skład tego szlaku.
Ostatnia aktualizacja:
26-11-2015 10:43:19
wróć do strony głównej szlaków tematycznych
