Cmentarze wojenne okręgu nr II

Cmentarze wojenne Galicji Zachodniej - okręg II Jasło

Okręg cmentarny nr II Jasło jest jednym z mniejszych jeśli idzie o powierzchnię terenu zajmowanych przez cmentarze wśród zachodniogalicyjskich okręgów. Obejmuje on tereny na Pogórzu Karpackim oraz w Dołach Jasielsko-Sanockich, na południu w okolicach Cieklina sięgając pogranicza z Beskidem Niskim, a tym samym granicząc tam z okręgiem I - Żmigród. Rozmieszczono w nim 31 cmentarzy o numeracji od 12 do 42. Większość z nich leży na terenie powiatu jasielskiego, tylko 5 z nich w powiecie tarnowskim (gm. Szerzyny). W okręgu tym znajdują się cmentarze wysunięte najdalej na wschód ze wszystkich zachodniogalicyjskich cmentarzy, są to nr 19 w Tarnowcu i nr 20 w Bierówce.

Cmentarze tego okręgu powstawały pod okiem kierownika artystycznego i zarazem projektanta por. Johanna Jägera, rzeźbiarza z Drezna. Nekropolie jego autorstwa budowane były głównie z kamienia lub betonu, na polach grobowych spotykamy najczęściej krzyże żeliwne, choć spotkać można także drewniane, chociażby w Sieklówce (42), czy Warzycach (21). Największy obszarowo cmentarz znajduje się w Ołpinach (nr 34), położony na wzgórzu nad wsią, skąd pięknie widać całe pasmo Brzanki i Liwocza. Kiedy trwały prace przy jego budowie, nie dokończono go, dopiero niedawno przy remoncie zbudowano pomnik centralny. Najmniejszy natomiast, to cmenatrz nr 12 w Cieklinie, na pograniczu z Dobrynią. Choć nie wiadomo ile powierzchni liczyły zniszczone kwatery założone na żydowskich kirkutach - Ołpiny nr 35, czy nr 22 w Jaśle. Ciekawą koncepcję zastosowano na cmentarzu nr 14 w Cieklinie, który zaprojektowano w formie Drogi Kalwaryjskiej, którą zaczyna duża kaplica główna, a dalej następne kapliczki i kawatery grobowe. Innym kolejnym ciekawym założeniem architektonicznym jest cmentarz nr 13, także w Cieklinie, w formie kurhanu kamienno-ziemnego, gdzie pochowani są tylko żołnierze rosyjscy. Z jednego z cmentarzy, nr 37 w Krajowicach, polegli zostali ekshumowani i przeniesieni na cm. 36 na Podzamczu. Niektóre z cmentarzy zostały poważnie zniszczone. Cmentarz nr 24 w Jaśle, jako że założony w obrębie kirkutu zniszczony został przez hitlerowców zupełnie, a cmentarz 23 w Jaśle znajdujący się na cmentarzu komunalnym zajęty został przez cywilne pochówki. Na cmentarzu nr 19 w Tarnowcu zaburzono kompozycję, wstawiając po II wojnie na środku pomnik upamiętniający poległych członków ruchu oporu i pomordowanych w latach (1939-45) - obecnie po remoncie pomnik przesunięto do jednego z boków cmentarza.

Niemalże połowa cmentarzy (14) tego okręgu posiada inskrypcje autorstwa Hansa Hauptmana. Teren tego okręgu nie ma charakteru górskiego, ale część cmentarzy rozmieszona jest na pagórkach i wzniesieniach, co oddaje jedna ze wspomnianych inskrypcji:

Przez ten las przeszła śmierć
Otarła się o wasze ciała i zepchnęła je w groby
Kroczcie jej śladami i siejcie nowe szczęście,
którym obdarzyło was słońce pokoju
na tych samotnych wzgórzach, które toną w kwiatach
w czarze światowej wiosny.

Cmentarz nr 12 w Cieklinie - Józefów (gm. Dębowiec)